Nui nā haumāna i haʻalele i nehinei, a nui nā haumāna hou i hiki mai no nā papa o kēia pule. Ua walaʻau pū au me kekahi o nā haumāna hou, ʻo Barbara kona inoa. No Wale ʻo ia, akā, he iwakāluakūmālima ona makahiki i noho ai ma ʻIlelani, no ka mea, ua male ʻo ia he kāne ʻAiliki. He kumu kula ʻo ia ma kekahi kula haʻahaʻa, a nui kāna mau mea i haʻi mai ai iaʻu no ke kūlana o ka ʻōlelo ʻAiliki ma nā kula, a me ke aʻo ʻia o ka ʻōlelo ʻAiliki ma nā kula like ʻole.
Ma ka laulā, ʻike ʻo Barbara ʻekolu ʻano kula ma ʻIlelani – nā Gaelscoil, ʻo ia hoʻi, nā kula kaiapuni ʻōlelo ʻAiliki, nā kula i like ke kūlana o ka ʻōlelo ʻAiliki a me ka ʻōlelo Pelekāne, a me nā kula ʻōlelo Pelekāne. Ma nā kula Gaelscoil, ʻo ka ʻōlelo ʻAiliki ka ʻōlelo o ke aʻo ʻana, a aʻo ʻia ka ʻōlelo Pelekāne ma ke ʻano he ʻōlelo ʻē. Ahuwale kona makemake ʻole i nā Gaelscoil. ʻŌlelo ʻo ia, he hoʻāliʻi ke ʻano o ka hapanui o nā ʻohana e hoʻouna ʻana i nā keiki i ia mau kula. ʻAʻole lākou hoʻouna i nā keiki i ia mau kula ma muli o ke aʻo ʻana ma ka ʻōlelo ʻAiliki, akā, me he lei hulu lā ka ʻōlelo ʻana “Hele kaʻu keiki i ka Gaelscoil” ma ke ʻano he hoʻopiʻi kūlana ia no ka ʻohana. Hoʻomaka nā haumāna e aʻo i ka ʻōlelo Pelekāne ma ka papa ʻehā a ʻelima paha.
Ma nā kula ʻōlelo Pelekāne, hoʻomaka nā haumāna e aʻo i ka ʻōlelo ʻAiliki ma ka papa ʻekahi a ʻelua paha, a ʻakahi a loli nui ke ʻano o ke aʻo ʻana. Ma mua, kālele nui ʻia ke kākau ʻana a me ka heluhelu ʻana ka ʻōlelo ʻAiliki ma ia mau papa, akā, ʻike ʻo Barbara ʻaʻole paʻa maikaʻi i nā haumāna i ka ʻōlelo ʻana a me ka lohe ʻana i ka ʻōlelo ʻAiliki. Pūʻiwi nō hoʻi ʻo ia i ka nui o nā haumāna e hele ana iā ia me ka ʻōlelo “mai ʻōlelo mai iaʻu me ka ʻōlelo ʻAiliki, e hāʻawi mai i pepa no ka heluhelu ʻana, a mai noi iaʻu e ʻōlelo ʻAiliki. E hāʻawi mai i ka haʻawina kākau.” I kona manaʻo, pēlā nā haumāna e komo ana i nā kulanui kekahi, mākaukau loa lākou ma ke kākau ʻana a me ka heluhelu ʻana, ʻaʻole naʻe lākou walewaha ma ka ʻōlelo ʻAiliki. ʻO ka pololei, hoʻohana ʻia nā ʻōlelo ʻelua mā kāna kula e aʻo ai, akā naʻe, kākaʻikahi ka lohe ʻana i ka ʻōlelo ʻAiliki.
Hoihoi kāna wehewehe ʻana mai i ka ʻōnaehana hoʻomākaukau kumu a me ke komo ʻana ma ke kulanui. E like hoʻi me ka hana ma ʻAmelika, koi ʻia nā haumāna e hana i kekahi hōʻike ana mākaukau ma ka pau ʻana o ke kula kiʻekiʻe. ʻEhiku māhele o ia hōʻike, a ʻo ka mākau ʻōlelo ʻAiliki kekahi māhele. Ma mua o ka makahiki 1972, pono nā haumāna e puka ma kēlā me kēia māhele no ke komo ʻana i ke kulanui, a pono e puka me ka hanohano ma ka māhele ʻōlelo ʻAiliki no ke komo ʻana i nā papahana hoʻonaʻauao. ʻAʻole i hauʻoli ka poʻe he nui i ke koi ʻia o ka mākau ʻōlelo ʻAiliki no ke komo ʻana i ke kulanui, no laila, ua kāpae ʻia ia koina ma ka makahiki 1972. Mau nō ke koina o ka puka ʻana ma ka māhele ʻōlelo ʻAiliki me ka hanohano no ke komo ʻana i nā papahana hoʻonaʻauao, a me ka lilo ʻana i kumu.
ʻElua ala no ke lilo ana i kumu kula ma ʻIlelani. Hiki i ke kanaka ke komo i ka papahana BA Hoʻonaʻauao ma ke kulanui; ʻekolu makahiki ka lōʻihi o ia ʻano papahana. A hiki ke komo i ka papahana BA ma kekahi mēkia ʻē aʻe (ka ʻepekema, ka ʻōlelo, ka makemakika, a pēlā aku), a laila, e komo i ka papahana mulipuka ma ka hoʻonaʻauao; hoʻokahi makahiki ka lōʻihi o ia polokalamu. I loko o ia mau papahana, pono e aʻo i loko o ka lumi papa ma lalo o ke kumu laeoʻo, a loaʻa pū nā hōʻike ana mākaukau, e like hoʻi me ka Praxis. Loaʻa nō ka kūlana kūmanawa ana mākaukau, a ana ʻia ka mākaukau o ke kumu e ko ke kula; hoʻokahi a i ka ʻelua makahiki ka lōʻihi o ia wā.
No ka moʻohaʻawina, ʻaʻole i nui ko Barbara hoihoi. ʻŌlelo ʻo ia kaʻawale loa nā kumuhana, a ʻaʻole i hoʻohui ʻia nā kumuhana i loko o nā haʻawina. Aʻo ʻia ka makemakika ma ka papa makemakika, ka ʻepekema ma ka papa ʻepekema, a pēlā aku. Makemake ʻo ia e hoʻohui ʻia nā kumuhana i loko o nā moʻohaʻawina. Akā naʻe, i kona manaʻo ʻoi aku ka maikaʻi o ka ʻōnaehana kula hoʻonaʻauao ma ʻIlelani ma mua o ko ʻEnelani. Ua hoʻāʻo ko ʻEnelani e hoʻohana i ka moʻohaʻawina kūhelu aupuni, a ua kali wale nō ko ʻIlelani a ʻike ʻia ka hopena o ko ʻEnelani hoʻokolohua ʻana i ia ʻano moʻohaʻawina. Wahi a Barbara, ʻaʻole i maikaʻi ka hopena o ia moʻohaʻawina kūhelu aupuni ma ʻEnelani, no laila, ʻaʻole i hoʻāʻo ko ʻIlelani i ia ʻano moʻohaʻawina kekahi. ʻO kekahi mea āna i hoʻohalahala mua ai, ʻo ia ke aʻo ʻana o nā kumu i nā haumāna pehea e noho ai no nā hōʻike, a pēlā nō hoʻi kekahi o nā papahana ma ʻAmelika kekahi. ʻŌlelo ʻo ia, hiki i nā haumāna he nui ke puka ma ka māhele mākau ʻōlelo ʻAiliki, akā, ʻaʻole i hiki iā lākou ke ʻōlelo iki i ka ʻōlelo ʻAiliki. Minamina nō hoʻi.
Pono ʻo Barbara e haʻalele no ke kiʻi ʻana i kekahi hoaaloha ona, akā, e hoʻomau ana māua i ka walaʻau ʻana i kēia ʻauinalā. ʻAkahi a hoʻomaka ka pāʻani pō wāwae nui o ke “Kīʻaha Honua,” no laila, e hoʻomaha iki au a hoʻomau i ke kākau ʻana i kēia ʻauinalā.
Ua hoʻomaka ka papa ao kūlohelohe me ka moʻomeheu i kēia lā, a ua uhaele pū akula mākou i kahi ma uka o Trá Ban, kahakai keʻokeʻo kaulana o Glen Colm Cille. ʻO Seán ka inoa o kā mākou kumu, a maikaʻi wale nō kāna wehewehe ʻana i ka mōʻaukala o ka ʻāina ʻo ʻIlelani. Ma kahi ka 20,000 makahiki aku nei, ua paʻapū ka mokupuni holoʻokoʻa i ka hau, ʻaʻohe meakanu iki e ola ana ma ʻIlelani. Ua komoneʻe nā mea kanu ʻōiwi a pau mai ʻEnelani mai, a i ʻole, ua lawe ʻia mai nā ʻanoʻano e ka makani a me nā manu. 817 wale nō mea kanu ʻōiwi o ʻIlelani, a he ʻumikūmālua māmela ʻōiwi (a he 9 hou aʻe i lawe ʻia mai e kanaka). Wahi a Seán, ʻaʻohe nāhesa o ʻIlelani, a ʻaʻole i ʻike ʻia nā wīhaku nāhesa kekahi. Wahi a ka moʻolelo kahiko, ua loaʻa nō nā nāhesa ma ʻIlelani, a ua hoʻohaʻalele ʻia lākou a pau e Sana Pakelika. Eia naʻe, ʻōlelo ka poʻe ʻepekema mea ola, ʻaʻole i loaʻa iki ka nāhesa ma ka wā e ola ana ʻo Sana Pakelika
Hoihoi ka nānā ʻana i nā nāele, he hiʻohiʻona kaulana o ʻIlelani. He lā ua nui kēia, a paʻakikī maoli nō ka hele ʻana ma luna o ka bog. Ma muli o ka nui o nā hipa e ʻai ana ma luna o nā nāele no ka pihōpihō ke hele, ke ʻike nui ʻia nei nā hale a me nā pā pōhaku kahiko loa. He pōmaikaʻi kēia no ka poʻe kālaikanaka, akā, ʻaʻole i manaʻo ʻia he pōmaikaʻi ka ʻai ʻia o nā nāele.
