Ua kipa aku nei m?ua ‘o M?lia i? Kauka Tina Hickey ma ka Institiúid Teangeolaíocta Éireann, ‘o ia ho‘i, ke Kikowaena K?lai‘?lelo o ‘Ilelani. Na k?ia ke‘ena e k?kua i ke aupuni o ‘Ilelani ma ka ho‘opa‘a ‘ana i n? kulekele ‘?lelo ‘Ilelani k?helu. Ma ka ho‘omaka ‘ana o ia kikowaena, ‘o ka ‘?lelo ‘Ailiki wale n? ke kuleana o k?ia ke‘ena, ak?, i k?ia manawa no l?kou ke kuleana o n? ‘?lelo ‘? a‘e e a‘o ‘ia ma ‘Ilelani.
Nui k? Kauka Hickey noi‘i ‘ana no ka papahana kaipuni ‘?lelo ‘Ailiki, ‘o ia ho‘i, n? kula Gaelscoileanna, a nui k?na mau pepa i k?kau ai no ke a‘o ‘?lelo ‘ana o n? keiki ma ia papahana. Ua h?‘awi mai nei ‘o ia ia‘u i mau kope o k?na mau pepa i k?kau ai no ia kumuhana.
Wahi ?na, ikaika n? papahana kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki ma n? kula kamali‘i a me n? kula ha‘aha‘a, ak?, ‘a‘ole i ikaika loa ka papahana ma n? kula waena a me n? kula ki‘eki‘e. ‘A‘ole i nui n? kumuhana ma n? kulanui i a‘o ‘ia ma loko o ka ‘?lelo ‘Aikiki, koe wale n? kekahi papahana p?‘oihana ma ke Kulanui ‘o Dublin City.
I k?l? kenek?lia aku nei, he pili ikaika ko ka papahana kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki i ka ho‘omana K?k?lika, ak?, ‘a‘ole p?l? i k?ia manawa. Nui n? kula i loa‘a n? keiki o n? m?kua h?‘ole pope kekahi, a ho‘okumu ‘ia kekahi o n? kula me ka mana‘o e ho‘ohui i n? keiki o ia mau ho‘omana ‘elua.
I kekahi manawa, ho‘ouna nui ‘ia n? keiki i n? papahana kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki ma muli o n? li‘ili‘i o n? haum?na i loko o ka papa. ‘O ka ma‘amau, he iwak?luak?m?lima paha haum?na a ke kumu, ak?, ma ka hapanui o n? papa kula kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki, ‘a‘ole i like ka nui o n? haum?na.
I kekahi w? ma ke kenek?lia iwak?lua, ua koi ‘ia n? haum?na e komo i n? kula kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki, a k?‘? ‘ia k?ia e ka po‘e he nui ma ‘Ilelani. Ma hope o ka makahiki 1950, ‘a‘ole i koi ‘ia n? haum?na e a‘o ma loko o ka ‘?lelo ‘Ailiki, a laila, ho‘omaka e n?waliwali ka ‘?lelo ‘Ailiki ‘ana ma m? kula. I k?ia manawa, hele ma waena o ka ‘elima a me ka ‘eono wale n? paha p?k?neka o n? haum?na i n? kula kaiapuni ‘?lelo ‘Ailiki.
‘A‘ole i mahalo nui ‘ia ke komo ‘ana o n? m?kua i loko o ka papa. Ana mana‘o ‘ia n? kumu o ka papahana, k?ka‘ikahi n? kumu i makemake i ke komo ‘ana o n? m?kua i loko o ka papa. ‘O ka ‘imi k?l? ka hana nui a n? m?kua. Kono ‘ia n? m?naleo ‘?lelo ‘Ailiki e komo i loko o ka papa, ak?, ‘o k? Kauka Hickey i ‘ike ai ma k?na n?n? ‘ana i ka hana a n? m?naleo me n? keiki, ho‘omaka k? n? m?naleo e namu haole me n? keiki ke lohe l?kou i ka ‘?lelo haole ‘ana a n? keiki!
Ua wala‘au p? m?ua i ke komo ‘ana o n? hua‘?lelo haole i loko o ka ‘?lelo ‘Ailiki (“mixing” n? ho‘i). Mea mai ‘o Kauka Hickey, nui ka ho‘okomo ‘ia ‘ana o n? ‘ikioma ‘?lelo Pelek?ne ma ka polokalamu k?w? a m?ua ‘o M?lia i n?n? ai i ika p? nei. E like me k? k?kou e lohe ai ma ka po‘e ‘?lelo Hawai‘i, lohe nui ‘ia k?ia ‘ano ‘ikioma ma ka ho‘omaka ‘ana a ma ka pau ‘ana o kekahi hopuna‘?lelo Hawai‘i, a p?l? n? n? m?naleo ‘?lelo ‘Ailiki a me ka po‘e i a‘o i ka ‘?lelo ma ke kula. Ak?, ma k?na ho‘olohe ‘ana i n? keiki, lohe nui ‘ia n? hua‘?lelo Pelek?ne i loko o n? hopuna‘?lelo, a ‘o n? meme‘a ka hapanui o ia mau hua‘?lelo. Wahi ?na, ‘elua kumu o ia ‘ano ho‘opuka ‘ana: 1) ‘a‘ole i pa‘a ka hua‘?lelo i ke keiki, a 2) ua pa‘a n? paha ka hua‘?lelo ‘Ailiki, ak?, i ka manawa hope i ho‘opuka ‘ia ai ia hua‘?lelo e ke keiki, ua ho‘opuka ‘ia ma ka hopuna‘?lelo Pelek?ne.
‘A‘ohe papahana ho‘om?kaukau kumu kaiapuni ‘Ailiki e like me Kahuawaiola. ‘Ekolu makahiki o ka papahana ho‘om?kaukau kumu ma ‘Ilelani, a ‘o ka ‘?lelo ‘Ailiki kekahi o n? kumuhana i a‘o ‘ia. No laila, ‘a‘ole i like ka m?kaukau o n? kumu e like me ka makemake o n? alaka‘i o n? kumu kaiapuni, ak?, he paipai wale n? ko l?kou i n? kumu e ho‘oikaika. ‘A‘ohe h?‘ike ana m?kaukau k?ikaw? no n? kumu o ka papahana kaiapuni.
