Ua loaʻa au i ke anu i kēia lā, no laila, ʻaʻole au i hele i ka papa. Ikaika maoli nō ka pā ʻana mai o ka makani, a ʻano nui nō ka ua kekahi. Ua hele ʻo Mālia i ka huakaʻi me ka papa no ke ao kūlohelohe a me ka moʻomeheu.
Iaʻu e hoʻomaha ana, ua heluhelu hou au i ka puke ʻo “Voices Silenced: Has Irish A Future,” a nui ka hoihoi. He pōkole wale nō kāna i kākau ai no ka ʻōlelo ʻAiliki, akā, nui ka ʻike no nā ʻōlelo ʻē aʻe a puni ka honua. Ma ka mokuna hope loa, wehewehe ʻo ia i kona manaʻo no ka ʻōlelo ʻAiliki, a me he mea lā ʻaʻole ʻo ia manaʻo e halapohe ʻana ka ʻōlelo ʻAiliki i kēia kenekūlia, akā, ʻike ʻo ia maʻalahi wale nō ka nalowale ʻana o nā ʻōlelo ma ka wā pōkole. Eia naʻe, ʻike ʻo ia i kekahi loli ma ke kaiaulu ʻōlelo ʻAiliki. Ma ka hoʻomaka ʻana o kēlā kenekūlia aku nei, ua nui ka poʻe e noho ana ma nā Gaelteacht, ʻo ia hoʻi, kahi i ʻōlelo nui ʻia ai ka ʻōlelo ʻAiliki. I kēia manawa, ua nui aʻe ka poʻe e hiki ke ʻōlelo a kākau i ka ʻōlelo ʻAiliki ma ke ʻano he ʻōlelo ʻelua (100,000 a ʻoi aʻe paha), akā, ua emi mai ka poʻe mānaleo ʻAiliki (ma kahi o ka 20,000).
ʻO kona manaʻo nui i wehewehe ai i kēia puke, i koʻu manaʻo, ʻo ia kona manaʻo no ke kumu o kā kākou mālama ʻana i nā ʻōlelo ʻōiwi a puni ka honua. ʻŌlelo ʻo ia, ʻo ke aloha ʻāina a me ke aloha lāhui nā kumu i hāpai nui ʻia no ka mālama ʻana i kēlā me kēia ʻōlelo. I kona manaʻo, ʻaʻole i nui aʻe ka waiwai o kekahi ʻōlelo ma mua o kekahi ʻōlelo ʻē aʻe. Like ka waiwai o kēlā me kēia ʻōlelo. Inā paha manaʻo kākou ʻoi aku ke koʻikoʻi o ka hoʻōla ʻana i ka ʻōlelo ʻAiliki (a ʻōlelo Hawaiʻi paha), he mea ia e hoʻokaʻawale ai ka poʻe o nā lāhui kanaka. ʻO ka mea koʻikoʻi loa o ka hoʻōla ʻana i nā ʻōlelo, ʻo ia ka mālama i nā ʻano ʻokoʻa o kākou. He kuleana ko ka poʻe o nā lāhui like ʻole no ka mālama ʻana i nā ʻōlelo o ka poʻe ʻē aʻe.
Ma ke ʻano laulā, kākoʻo au i kēia manaʻo. Akā, pehea e hana ʻia ai? ʻAʻole ʻo ia i walaʻau iki no kēia. Maʻalahi ka namunamu a me ka hāpai ʻana i kēia ʻano manaʻo, akā, pehea e holomua ai? E noʻonoʻo au i kēia a kākau hou ma hope.
