I ka pō nei, ua hui mākou nā haumāna ma ka lumi nui no ke aʻo ʻana i kekahi mau mele ʻAiliki. ʻAno wikiwiki nō ka hapanui, a paʻakikī ka hīmeni ʻana ma muli o ka maʻa ʻole o mākou i ka puana ʻana i ka ʻōlelo ʻAiliki. Nani nō naʻe nā mele.
Ua hele aku nei māua ʻo Mālia i kahakai me kekahi hoapapa, ʻo Elís, kona inoa. ʻO Trá Ban (Kahaonewaikālā) ka inoa o ia wahi, a aia ma ka lae ma ka hema loa o ʻIlelani ʻĀkau. He nani nō ia wahi, akā, ʻōkaikai maoli nō ke kai ma ke ahiahi. ʻAʻohe poʻe iki e ʻau ana ma muli o ka huʻihuʻi.
Ma hope o ka hīmeni ʻana ua hui pū au me ka luna o ke kula, ʻo Liam Ó Cuinneagáin kona inoa. Ma waho o ke kula, nui kāna hana ma nā kaiāulu “Gaelteacht,” ʻo ia hoʻi, nā kaiāulu kahi i ikaika ai ka ʻōlelo ʻAiliki ʻana, no ka hoʻoikaika ʻana in ā ʻaoʻao hoʻoulu ʻekonomia no ka poʻe o ia mau wahi. E like me ka poʻe ʻōpio o Hawaiʻi, haʻalele ka poʻe he nui no nā ʻāina ʻē ma muli o ka paʻakikī o ka ʻimi ʻana i nā kūlana hana. Ua kōkua nui ʻo ia i ko ʻaneʻi ma ka hoʻokumu ʻana i kēia kula, he kula ulana “tapestry” , a makemake ʻo ia e hoʻokumu i kekahi mau kikowaena aʻo no ka hoʻohana ʻana i ka ʻenehana kamepiula me ke kelekaʻaʻike no ka poʻe kuaʻāina, a he poʻe kuaʻāina nō ka poʻe o nā Gaelteacht. Ua hāʻawi aku nei au iā ia i nā inoa a me nā leka uila o kekahi o koʻu poʻe hoaaloha e kākoʻo ʻana i ia ʻano polokalamu, e like hoʻi me Steve Cisler a me Frank Odasz ma Monotana. He kākoʻo ʻo ia no nā polokalamu ʻIlikini ma ia ʻano hana.
Hoʻomaopopo au i ka ʻōlelo a koʻu mau mākua ma mua o kā māua ʻo Mālia haʻalele ʻana iā Hawaiʻi. Wahi a lāua, mai puana i nā huaʻōlelo i loaʻa ka puana ʻōlelo Palani, e like hoʻi me “fillet. “ʻO “filay” ka puana Palani, a pēlā pū nō hoʻi ka puana ʻAmelika kekahi, akā, ʻo “filet” ka puana ʻAiliki. Ua lohe au i kēia puana ʻana ma kā Mālia ʻoka ʻana i ka ʻiʻo pipi i ka pō nei; na ke kuene (he mānaleo ʻAiliki) i puana penei. Haʻi ʻia mai nei au e koʻu mau mākua ʻaʻole e hoʻopuka i ka huaʻōlelo “French Fries” ma ʻaneʻi kekahi, he “chips” ka ʻuala Palani palai. Wahi a lāua, ʻaʻole makemake iki ka poʻe ʻAiliki i ka poʻe Palani. He hoapapa Palani ko māua i kēia pula, akā, ʻoluʻolu nō nā kumu a me ka poʻe ʻAiliki ʻē aʻe o ke kula iā ia.
Nui nā mea hou a mākou i aʻo ai i kēia lā – nā helu, ka hola o ka lā, nā lā o ka pule, a me nā analua pilinaʻōlelo i ʻano like me ka pepeke painu. I kēia pō e hoʻoheluhelu ana kekahi i nā poema ʻōlelo ʻAiliki, akā, e hoʻomaha ana māua no ka hele ʻana i ka hale inu pia ʻo Biddy’s. Wahi a ka lohe, ʻo kēia ke ahiahi e nui aʻe ana ka poʻe hoʻokani pila kaulana o kēia ʻāina.
