Po‘alima, Iune 28, 2002

I ka papa o kēia kakahiaka ua aʻo mākou no ke kūʻai ʻana, me ka nīnau ʻana i ka nui o ke kālā e pono ai no ke kūʻai ʻana i nā ʻano mea like ʻole. ʻO kekahi mea hoihoi, ua nīnau akula kekahi haumāna iā Etna e pili ana i ke kiʻinaleo ma ka nīnau ʻana ma ka ʻōlelo ʻAiliki. Ma ka hoʻomaka ʻana o kēia pule, ua nīnau mua aku au iā ia pēlā, a ʻo kāna i ʻōlelo mai ai, ʻaʻohe ʻokoʻa ma waena o ke kiʻinaleo ma ka nīnau ʻana i kekahi nīnau a me ka ʻōlelo maʻamau ʻana. Akā, i kēia lā, haʻi mai nei ʻo ia iā mākou piʻi nō ke kiʻinaleo ma ka pau ʻana o ka nīnau, e like hoʻi me ke kiʻinaleo o ka ʻōlelo Pelekāne ʻana. Hoʻomaopopo ʻo ia i kāna i haʻi mai nei iaʻu me ka hoʻomaka ʻana o ka pule, a mihi mai ʻo ia iaʻu no ka hewa o kāna i haʻi mua mai ai. ʻAʻole au lohe i ka piʻi nui ʻana o ke kiʻinaleo ma ka pau ʻana o kāna mau nīnau i nīnau mai ai iā mākou.
ʻO kekahi mea aʻu i nīnau hou aku ai iā ia, ʻo ia hoʻi ke kāpae ʻia o ka fada ke puana ʻia ka ʻōlelo ʻAiliki ma Donegal nei. Haʻi aku nei au iā ia no ke ʻano o ka ʻōlelo Hawaiʻi, a me ke koʻikoʻi o ka puana ʻia o ke kahakō, a me ka nui o nā huaʻōlelo i like ma ka ʻōlelo Hawaiʻi, koe wale nō ka loaʻa a loaʻa ʻole paha o ke kahakō. Mea mai ʻo ia ʻaʻole pēlā ma ka ʻōlelo ʻAiliki. ʻO féar (“mauʻu”) a me fear (“kāne”) kekahi laʻana āna i hoʻopuka ai, akā, maʻalahi ka maopopo ʻana ma ka pōʻaiapili o ka hopunaʻōlelo inā ʻaʻole i puana ʻia ka fada.

D’ith an bhó féar (puana – fair) Ua ʻai ka pipi i ka mauʻu.
D’ith an bhó fear (puana – far) Ua ʻai ka pipi i ke kāne.

Manaʻo ʻo ia ʻaʻole i nui loa nā huaʻōlelo ʻAiliki me kēia, akā ma kaʻu huli ʻana ma ka puke wehewehe ʻōlelo ʻAiliki, loaʻa nō.

ʻOiai ʻo kēia ka lā hope o nā papa no kēia pule, pono kēlā me kēia papa e hoʻomākaukau i kekahi hōʻikeʻike no ka pō hōʻikeʻike. Ua koho mākou e hana keaka, me ka hīmeni pū ʻana i kekahi mele ʻōlelo ʻAikiki hoʻomakeʻaka e pili ana i ka hana kolohe a kekahi wahine a me ke kanaka lawe leka, a me ka ʻike ʻia o lāua e ke kāne a ka wahine. Pēlā nō hoʻi nā mele ʻAiliki he nui wale!

ʻOiai ʻaʻohe papa o ka lā ʻapōpō (e hui pōkole wale ana nō nā haumāna me ke alakaʻi o ke kula ma ke kakahiaka), ua kūʻai au i kekahi puke i kēia lā, ʻo “Fading Voices: Has Irish a Future?” (pēlā ka unuhi hāiki ʻana o ia hopunaʻōlelo ke ʻōlelo ʻia ma ka ʻōlelo ʻAiliki) ka inoa. Na kekahi polopeka kālaiʻōlelo ma ke Kulanui o Kaleponia ma Santa Cruz, ʻo James McCloskey kona inoa, i kākau, a nui kona wehewehe ʻana no ka halapohe ʻana o nā ʻōlelo like ʻole a puni ka honua. Kākau ʻia kēia puke liʻiliʻi ma ka ʻōlelo Pelekāne a me ka ʻōlelo ʻAiliki kekahi. Ua heluhelu au i nā mokuna mua ʻekolu wale nō i kēia pō, a ʻaʻole ʻo ia i hoʻomaka e kākau no ka ʻōlelo ʻAiliki. E pau ana paha ia puke i ka heluhelu ʻia i ka lā ʻapōpō.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Back To Top